تاریخچه خواندنی خون ، بخش پنجم - وبلاگ خنده و شادی

به گزارش وبلاگ خنده و شادی، برای قرنها کنجکاوی درباره کارکردهای زیستی و ماورایی خون، انرژی لازم برای خلق سوءتفاهم های خطرناک و کشفیات انقلابی را فراهم آورده است. اگرچه دانش کنونی ما در مورد شیوه عملکرد خون بسیار پیچیده تر از هر زمان دیگری در تاریخ است؛ اما در شناخت ماهیت آن هنوز در قدم اول به جای مانده و شاگردی می کنیم.

مطالب مرتبط:

تاریخچه خواندنی خون - بخش اول

تاریخچه خواندنی خون - بخش دوم

تاریخچه خواندنی خون - بخش سوم

تاریخچه خواندنی خون - بخش چهارم

با شروع انقلاب دانش بود که مطالعات در زمینه خون طبق اصول علمی شروع گشت. با انتشار مقاله ای آناتومی در توصیف حرکت قلب و جریان خون در حیوانات به وسیله ویلیام هاروی پزشک انگلیسی در سال 1628، بالاخره بعد از سالیان دراز الگوی جالینوس در مورد فراوری مستقیم خون از مواد غذایی رد شد. معمولا از دیدگاه انقلابی هاروی به عنوان بزرگترین دستاورد و کشف یک نفره تاریخ پزشکی یاد می نمایند. هاروی می گفت خون از سمت چپ قلب و به وسیله سرخرگ ها جریان یافته و به وسیله سیاه رگها به سمت راست قلب می رسد.

از آن مهمتر اینکه او با مشاهدات تجربی و استنتاج به این کشف مهم رسید. این سبک تحقیقات، شالوده اصلی دانش مدرن است. هاروی خون گوسفندها و خوک ها را به طور کامل از بدن شان خارج نموده و اندازه می گرفت. او کشف کرد که اندازه خون موجود در بدن این حیوانات بسیار بیشتر از اندازه غذایی است که آنها به صورت روزانه هضم می نمایند. هاروی نتیجه گرفت که خون مصرف یا جذب نمی گردد. لذا استدلال منطقی هاروی این بود که خون باید دائما در حال چرخش باشد.

در یک آزمایش عمومی، هاروی یک مار زنده را کالبد شکافی کرد تا شیوه چرخش خون را نمایش دهد. هنگامی که رگ ورودی به قلب فشرده می شد، اندازه قلب کوچک تر می شد. و هنگامی که قلب از هم باز می شد، دهلیز های آن عاری از خون بودند. سپس وی با استفاده از یک شریان بند، نشان داد که چگونه رگها خون ریزی می نمایند و ثابت کرد که خون درون آنها تنها باید در یک جهت (به سمت قلب) در حال حرکت باشد.

با ظهور چنین دانشی، پزشکان کم کم به تحقیق در زمینه امکان انتقال خون پرداختند. در سال 1666 ریچارد لاور در انجمن سلطنتی لندن اولین گزارش علمی درباره انتقال خون را ارائه کرد. او از یک پر غاز برای ارتباط مستقیم میان رگهای دو حیوان استفاده کرد. در این آزمایش او شریان گردنی یک سگ را به ورید گردنی سگ دیگر متصل نموده بود. سال بعد پزشکان فرانسوی خون یک گوساله را به رگ مرد جوانی تزریق کردند. آنها معتقد بودند که این روشی امن است و بار دیگر آن را تکرار کردند. با ورود خون به بدن مرد جوان، نبض او افزایش یافت و عرق روی پیشانیش نشست. او ناله و شکایت از درد شدید کمر را شروع کرد. این علائم نشان می داد که بدن وی پس از اولین تزریق خون گوساله، علیه آن آنتی بادی هایی فراوری نموده و در تزریق دوم سریعا این خون را پس زده است. متاسفانه پزشکان فرانسوی انتقال خون سوم را هم روی این مرد آزمایش کردند و او درفاصله کوتاهی جان خود را از دست داد.

چنین شکست هایی باعث شد که انجمن سلطنتی، مجلس فرانسه و کلیسای کاتولیک انتقال خون به انسانها را متوقف و ممنوع نمایند. برای 150 سال استفاده از این روش در طب سنتی هم ممنوع بود. طی سالهای دهه 1900 بود که کم کم این روش به عنوان درمانی قابل اعتماد مورد پذیرش نهاده شد. این اتفاق پس از آن روی داد که کارل لندشتاینر، یکی از پزشکان دانشگاه وین، اولین قدم ها را برای کشف انواع گروه های خونی برداشت. او به آزمایش سرم خون (بخش مایع خون) شش مرد سالم و بالغ پرداخت (خودش و 5 همکارش). او دریافت که سرم دریافتی از بعضی اهدا نمایندگان تعیین، باعث می گردد که سلولهای قرمز در خون افراد دیگر به هم بچسبند. اینگونه لندشتاینر نتیجه گرفت که احتمالا باید انواع گوناگون خون وجود داشته باشند.

او بر اساس مشاهدات آگلوتیناسیونی که اتفاق افتاده در حین آزمایشات، به دسته بندی انواع خون پرداخت. طی 5 سال بعدی، وی و همکارانش چهار گروه خونی اصلی را کشف کردند (A و B و AB و O) که امروزه هنوز مورد استفاده است. آنها نشان دادند که بر اساس فعل و انفعالات میان انواع خونها، می توان انتقال خون را به شکلی امن انجام داد. صاحبان گروه خونی AB گیرندگان جهانی هستند و می توانند از هر فردی خون دریافت نمایند. حاملان گروه خونی O (مانند شخص لندشتاینر) اهدا نمایندگان جهانی هستند و می توانند به همه خون بدهند. اینگونه دیگر مدیریت انتقال خون به بیماران به شکلی بسیار امن تر انجام می گیرد. پس از این تحقیقات جامع، برای اولین بار بعد از دوران کیمیاگران، خون دوباره به موضوعی پزشکی تبدیل شد.

البته کشیفات بیشتر همچنان ادامه داشت. در سال 1914 کشف شد که سیترات سدیم می تواند جلوی لخته شدن خون را بگیرد. لذا پزشکان توانستند خون دریافتی از یک داوطلب را تا مدتی و برای استفاده های بعدی ذخیره نمایند. در جنگ چهانی اول این روش جان سربازان مجروح بی شماری را نجات داد. در سال 1937 کارل لندشتاینر و الکساندر وینر یکی دیگر از قابلیتها و خواص بسیار مهم خون را کشف کردند. فاکتور RH می تواند ناسازگاری خونی میان بعضی مادران و جنین را به خوبی شرح دهد. مسئله ای که باعث تولد نوزادان مرده در آن موقع می شد.

از بعضی دیگر از تحقیقات و آزمایشات چشم گیر و بحث برانگیز که در عصر حاضر روی خون صورت گرفته اند، می توان به احیای امید قدیمی دوران کیمیاگران اشاره نمود. اینکه شاید بتوان اکسیر جوانی را از خون استخراج نمود. این حیطه علمی parabiosis نامیده شده که از واژه های یونانی بعدی و زندگی آمده است. با اتصال دو حیوان به یکدیگر (همچون دوقلو های به هم چسبیده) دانشمندان توانستند اثرات اشتراک خونی را مشاهده نمایند. در سال 2013 آمی واگر یکی از محققان سلولهای بنیادی دانشگاه هاروارد، به مطالعه parabiosis در موشهایی با سنین مختلف پرداخت. واگر و تیمش گزارش می دهند با گردش خون از بدن موش جوان تر به سیستم گردش خون موش پیرتر، فرایند زوال ماهیچه در موش پیر برعکس شده است. این عمل بعلاوه باعث جوانسازی مغز موش پیر شده است. این نتایج شگفت آور به وسیله بعضی محققان خارج از برنامه هم مورد تایید نهاده شده اند. این در حالی است که بعضی کوشش های دیگر در زمینه بازفراوری این یافته ها ناکام مانده است.

اما این داستان تا چه حد جدی است و علم خون شناسی اکنون در چه مرحله ای است؟