آشنایی با طب فیزیکی: کاهش درد، افزایش توانمندی و کیفیت زندگی؛ هدف اصلی درمان های توانبخشی - وبلاگ خنده و شادی

به گزارش وبلاگ خنده و شادی، طب فیزیکی و توانبخشی (PM&R)، شاخه ای از پزشکی است که هدف آن بازگرداندن عملکرد بهتر برای افرادی است که در نتیجه بیماری دچار درد، اختلال، آسیب یا معلولیت شده اند.

وبلاگ خنده و شادی -یکتا فراهانی: طب فیزیکی مراقبت های چند رشته ای و یکپارچه ای است که هدف آن تقویت و بازگرداندن توانایی عملکرد و کیفیت زندگی برای افرادی است که ناتوانی های جسمی یا حرکتی دارند که بر مغز، نخاع، اعصاب، استخوان ها، مفاصل، تاندون ها، رباط ها و ماهیچه ها تأثیر می گذاردو هدف آن به حدبیشتر رساندن استقلال بیماران در فعالیت های روزمره زندگی و بهبود کیفیت زندگی آن هاست؛ بیمارانی که می توانند هر سن و سالی را در بربگیرند.

طب فیزیکی

پروفسور کامران آزما، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی؛ استاد دانشگاه و عضو هیات برد تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی در تعریف این طب می گوید: طب فیزیکی را می توان از دو منظر تعریف کرد؛ یکی درمان با روش های فیزیکی است که منظور از آن استفاده از روش ها، متدها و ابزارهای فیزیکی در درمان بیماری هاست.

این ابزارها، انرژی های فیزیکی مختلف مانند حرارت، نور، امواج الکتریکی - مغناطیسی، ما فوق صوت یا انرژی های مکانیکی را به شکل قابل استفاده برای مداوای بیماری های مختلف در می آورند و متخصصان این رشته به گونه ای مؤثر از آن ها استفاده نمایند.

هدف اصلی طب فیزیکی

دکتر آزما هدف اصلی طب فیزیکی را کاهش درد و بهبود شرایط فرد می داند؛ از دردهای ستون فقرات مانند کمردرد و گردن درد گرفته تا دردهای عصبی، عضلانی و مفصلی مانند شانه درد و زانو درد.

بنابراین متخصصان این رشته نه تنها برای تشخیص و درمان انواع دردهای ناشی از آسیب و بیماری مختلف آموزش های کافی را دیده اند؛ بلکه می توانند کلینیک های درد را هم مدیریت و در کنار دیگر روش های کاهش درد مانند دارو از این روش بهره بگیرند.

البته روش ها و به اصطلاح مودالیته های فیزیکی در این رشته بسیار متنوع است. بنابر این می توان گفت روش های درمانی غیر دارویی در طب فیزیکی تنوع زیادی دارد؛ روش هایی مانند لیزرتراپی، الکتروتراپی، ترموتراپی ها، هیدروتراپی، مکانوتراپی و بیوفید بک نمونه هایی از جمله درمان های طب فیزیکی به شمار می روند.

ارتباط طب فیزیکی با توانبخشی

دکتر آزما می گوید نگاه متخصصان طب فیزیکی به مسائل فیزیکی وحرکتی و مسائلی است که براثر بیماری ها و صدمات بر عملکرد بیماران و کیفیت زندگی آن ها تأثیر می گذارد.

این متخصصان در پیشگیری، تشخیص ودرمان بیماری هایی که افراد را ناتوان و عملکرد آن ها را مختل می نماید، آموزش می بینند. به همین علت این شاخه از طب با علوم توانبخشی هم ارتباط نزدیکی دارد تا به وسیله دانش توانبخشی بتواند افرادی را که به هر علت ناتوان شده اند به حد بیشتر توانایی و استقلال برساند.

دامنه فعالیت های طب فیزیکی

طب فیزیکی طیف گسترده ای از بیماری ها از جمله آسیب های نخاعی، مولتیپل اسکلروزیس، فلج مغزی و قطع عضو را شامل می گردد. در حقیقت باید گفت این شاخه از طب، شاخه تخصصی و ترکیبی از طب فیزیکی و توانبخشی است.

البته رشته طب فیزیکی و توانبخشی اصطلاحاً فیزیاتری نامیده می گردد و به کسانی که در این رشته تخصص داشته باشند فیزیاتریست گفته می گردد. فیزیاتریست ها نظیر هر رشته تخصصی که ابزارهای تشخیصی خاصی دارند، از وسیله ها و دستگاه های مهمی مانند آنچه به آن نوار عصب و عضله گفته می گردد یا سونوگرافی بافت نرم و مفاصل استفاده می نمایند.

ورزش درمانی و طب فیزیکی

به گفته این متخصص طب فیزیکی و توانبخشی؛ فیزیاتریست ها در تشخیص و درمان گستره وسیعی از بیماری ها و مسائل مرتبط با استخوان، مفاصل، عضلات و بعلاوه سیستم اعصاب مرکزی و محیطی که به نوعی منجر به اختلال در عملکرد و حرکت بیمار می گردد تبحر دارند.

بنابراین درد تنها یکی از نشانه های این دسته از بیماری هاست. درمان های فیزیکی را می توان به عنوان روش مناسب و انتخابی در اختلال عملکردهای بافت نرم، عضلات و مفاصل هم به کار برد.

بنابراین ورزش درمانی و اصول و چار چوب تجویز تمرینات ورزشی از ابزارهای مهم و در دسترس فیزیاتریست ها ست. وقتی برخی بیماران در روند یک بیماری یا اختلال ناتوان نماینده یا حادثه دچار محدودیت و مسائل فیزیکی می شوند و کارایی خود را به طور دائم یا موقت از دست می دهند طب فیزیکی و توانبخشی به فرد یاری می نماید تا تا حد امکان بر محدودیت ها غلبه کند یا بهتر با آن ها کنار بیاید.

ابزار و وسایل یاریی

استفاده صحیح و به موقع از وسایل یاریی نظیر انواع اورتزها، کمربندهای طبی، زانو بندها، تجویز کفی و کفش، عصا، واکر و تجهیزاتی از این دست هم شاخه های دیگری از این رشته به شمار می رود.

فیزیاتریست ها بعلاوه در خصوص پیشگیری از آسیب های مختلف به افراد آموزش هایی ارائه می دهند. آموزش و مشاوره در خصوص حرکات و اعمالی که در زندگی روزمره با آن ها سروکار داریم که می توانند به سیستم اسکلتی عضلانی ما آسیب بزنند. مانند شرایط بدنی و تکنیک های صحیح بلند کردن یا حمل وسایل.

تفاوت طب فیزیکی با دیگر رشته های تخصصی

پروفسور کامران آزما می گوید طب فیزیکی ابتدا با توجه به نیازهای فیزیکی، عاطفی بیماران آن ها را با روش های ساده، اجتماعی و کم هزینه درمان می نماید.

اما فیزیاتریست ها سعی در به حدبیشتر رساندن استقلال بیمار در انجام فعالیت های روزمره و درنتیجه بهبود کیفیت زندگی اورا دارند. در صورتی که تمرکز رشته های مختلف دیگر پزشکی بر درمان است. در واقع اهداف فیزیاتریست ها علاوه بر درمان بر کیفیت زندگی، باز گرداندن عملکرد و توانایی های از دست رفته بیمار است. متخصصان طب فیزیکی به بیماران یاری می نمایند تا حد ممکن عملکرد و استقلال خود را بازیابند.

به همین علت دراین حوزه تخصصی به جای تمرکز بر یک سیستم یا اندام، عملکرد کل بیمار در نظر گرفته می گردد. یعنی رشته فیزیاتری به بهبود کل فرد می پردازد، نه فقط ناحیه مشکل زا.

از این منظر فیزیاتری در میان دیگر تخصص های پزشکی منحصر به فرد است. بعلاوه طب فیزیکی نه تنها به عنوان یک روش درمانی مستقل است؛ بلکه در بسیاری از موارد مکملی در کنار روش های درمانی دیگر خواهد بود.

فیزیاتری و فیزیوتراپی

متخصصان طب فیزیکی از اعضای جدایی ناپذیر تیم توانبخشی در طراحی برنامه های درمانی جامع و بیمار محور هستند که شامل فیزیوتراپیست، کاردرمانگر، گفتار درمان و مهندسان ارتوپدی فنی و افراد مرتبط با بهینه سازی مراقبت از بیمار می شوند.

در واقع آن ها با بیماران کار می نمایند تا برنامه های درمانی سفارشی را که ممکن است شامل ورزش، کشش، ماساژ، تحریک الکتریکی و باشد اجرا نمایند.

فیزیوتراپیست ها در ارزیابی حرکت آموزش های کافی رادیده اند و از بین تمام اعضای یک تیم توانبخشی؛ نزدیک ترین همکاری و رابطه را با فیزیاتریست ها دارند چون تقریباً اهداف مشترکی را دنبال می نمایند.